پاورپوینت شهرنشینی در ایران (pptx) 15 اسلاید
دسته بندی : پاورپوینت
نوع فایل : PowerPoint (.pptx) ( قابل ویرایش و آماده پرینت )
تعداد اسلاید: 15 اسلاید
قسمتی از متن PowerPoint (.pptx) :
شهرنشینی در ایران
کتاب
منظور از شبکه شهری در یک منطقه یا کشور از نظر اقتصادی عبارت است از ارتباط متقابل مراکز شهری و نظام مبادله و داد وستدی که بین شهرها درباره عملکردهای تخصصی آنها (عملکردهای پایه ای ) به وجود می آید .
شبکه شهری به مفهوم فضایی آن ، نحوه استقرار و توزیع شهرهای مختلف (از نظر اندازه ،جمعیت و غیره )
تفاوت شبکه شهری در کشورهای جهان سوم و کشورهای صنعتی پیشرفته :
در کشورهای جهان سوم ،هر شهر کوچک یا متوسط و حتی در مواردی هر روستا مستقیماًً و به صورت زنجیره ای با متروپل اصلی در ارتباط اند که به چنین نوع شبکه شهری ، شبکه زنجیره ای گویند اما در کشورهای صنعتی پیشرفته این شبکه غالباً به صورت همگون و کهکشانی ست یعنی به دلیل وجود عملکردها و فعالیت های سلسله مراتبی در شهرها ی مختلف و نیز یکنواختی و همگونی نسبی امکانات اقتصادی - اجتماعی و فضایی ، معمولاً رابطه بین شهرهای مختلف از نظر فضایی و نیز از لحاظ اقتصادی – اجتماعی به صورت کهکشانی ست . به این نحو که روستاهای اطراف یک شهر کوچک با این شهر در ارتباط مقابل اند ، و این شهر کوچک و شهرهایی نظیر آن با یک شهر متوسط در ارتباط متقابل قرار دارد و در نهایت شهرهای متوسط با شهرهای بزرگ یا متروپل منطقه در ارتباط متقابل هستند . هیچ شهری ارجحیت فوق العاده ای در کل شبکه دارا نمی باشد .
شبکه شهری در ایران
در دوره پیش سرمایه داری ،شبکه شهری همگون بود .
شبکه شهری تمرکز چندانی از لحاظ سرمایه ، امکانات اشتغال و غیره وجود نداشت.
جا به جایی مهمی از لحاظ نیروی کار یا سرمایه به چشم نمی خورد .
اما پـس از دگـرگـونی های اقـصـادی - اجـتمـاعی چند دهه اخیر یعنی بسط سرمایه داری در ایران
که ریشه های تحولات به اواخر قرن نوزدهم می رسد و نیز عمده شان مازاد اقتصادی حاصل از صادرات نفت است و نتیجه آن شد که :
با بسط سرمایه داری تحولات زیادی در عملکردهای موجود شهرها به وجود آمد. در نتیجه دگرگونی عملکردی ارتباطات متقابل در شبکه شهری در بسیاری از مناطق دچارگسیختگی شد .
عمده درآمد دولت از آن پس ،حاصل از صدور نفت بود . توزیع بخشی از درآمدها در شهرها از طریق بودجه عمرانی ، استخراج و بهره برداری از مازادهای اقتصاد محلی (که عمدتاً مربوط به بخش روستایی بود) اهمیت خود از دست داد و شبکه شهری بتدریج گسیخته گردید.
تمرکز سرمایه ،زیرساخت ها و امکانات اشتغال در پایتخت بود ،شبکه شهری بکلی دگرگون گردید و روابط ارگانیک آن گسیخته شد در نتیجه ، با جابه جایی وسیع نیرو کار و سرمایه همراه شد و ساخت فضایی و جمعیتی شبکه شهری دگرگون گردید.
بررسی علل تغــییرات و دگـرگـونی ها در شبکه شهری ایران
در شبکه شهری پیش سرمایه داری ایران
روابط عملکردی بین شهرها و روستا در زمینه خدمات و تولید کم و بیش مشابه بودند هر چند از نظر جغرافیائی (اقلیمی و موقعیت مکانی ) هریک ویژگی های خاص خود را داشتند .
جابجایی نیروی کار و سرمایه که حاصل آن تمرکز مجدد جمعیت و سرمایه باشد، در کل شبکه دیده نمی شد.
مهمترین عملکردهای شهری ایران در گذشته
1- مرکز خدمات یا مبادلات منطقه مهمترین عملکرد یک مرکز خدماتی عبارت بود از مبادله و تجارت و تولیدات شهر و
جذب و توزیع مازاد روستایی .
2- مرکز ارتباطات: عبارت بودند از منزلگاه های میان را هی که نیازهای مسافران را از لحاظ وسایل حمل و نقل ،
محل اقامت و غیره تأمین می کردند.
3- مراکز حکومتی – نظامی شهرهایی که مقر دستگاه های حکومتی بوده و نقش عمده آن ها جمع آوری مالیات است .
4- مراکز تولیدات پیشه وری در زمینه تأمین نیازهای روزمره مردم شهر و منطقه نفوذ خود کالاهای مختلفی را تولید می کردند.
5- شهرهای معدود مذهبی و زیارتی شهرهایی که به علت وجود یک یا چند زیارتگاه عده ای از نقاط دور و نزدیک به آنجا می رفتند .
شبکه شهری ایران در حال حاضر
خــصــوصــیات فــضــایی – جـــمــعـتی شبکه شهری ایران را می توان به گونه ذیل خلاصه کرد :
1-در کل شبکه شهری ایران مسئله کلان شهری و تمرکز متروپل بوضوح به چشم می خورد .تهران از نظر فصایی –جمعیتی ،عملکردی و غیره همه شبکه را تحت تأثیر قرار داده است ،سال 85 ،تراکم حدبحرانی( برابر است با نسبت جمعیت به توان و ظرفیت پذیری منطقه که بیشتر توان اکولوژیکی مد نظر می باشد ) تهران تقریباً برابر 4 است به عبارتی شهر تهران 4 برابر ظرفیت طبیعی خود جمعیت جذب کرده است .
2-در نقاطی که یک شهر بسیار بزرگ به وجود آمده است (مانند اصفهان تبریز مشهد )که خود حاصل شرایط تاریخی (اقتصادی –اجتماعی ) و عوامل جغرافیایی بوده است ،شهر بزرگ دیگری به چشم نمی خورد ،و این کلان شهر همه فعالیت ها و رشد عمده منطقه را در زمینه های مختلف به خود اختصاص داده است .جمعیت شهر اصفهان در سرشماری سال 90 ، 1756126و جمعیت شهر کاشان 275325نفر بوده است .هرچند رشد شهرهای بزرگ منطقه ای در مقایسه با تهران چندان زیاد نیست .
3-در قسمت شمال ،خواه به دلایل تاریخی (دور بودن از مسیر اصلی جاده ابریشم ) و اقلیمی (توزیع متعادل جمعیت و منابع طبیعی ) و به دلیل نزدیک بودن به متروپل (در دهه های اخیر ) و در نتیجه در دسترس بودن تهران با همه امکاناتش برای مردم این منطقه (برخلاف مشهد که به هر حال نقش یک مرکز منطقه دور از دسترس تهران را به خوبی ایفا می کند ) ما با شهر بسیار بزرگی روبه رو نیستیم .
شبکه شهری ایران در حال حاضر
4-جنوب شرقی به سبب مسائل جغرافیایی تراکم کم جمعیت را شاهد هستیم و توسعه نیافتگی منطقه که موجب عدم جذب جمعیت مهاجر از نقاط دیگر و برون کوچی زیاد می باشد ،فاقد شهر بسیار بزرگ است (جمعیت شهر کرمان در سرشماری سال90، 534441 نفر و در مقایسه با شهر اصفهان، با حدود 1756126 نفر جمعیت در همان سال ) البته این نکته را یادآور می شویم که توسعه و رشد بندرعباس و بعضی از شهرهای دیگر این منطقه ، به علت ایجاد تأسیسات نظامی ،در اوایل دهه 50رو به افزایش نهاد .
5-در شبکه شهری اگر محور تهران-اصفهان-شیراز را درنظر بگیریم می توان به دو منطقه شرقی و غربی رسیدکه تفاوت هایی نسبت به هم دارا می باشند در منطقه شرقی جز مشهد شهر بسیار بزرگ دیگری نمی بینیم شبکه شهری این منطقه بیشتر به صورت زنجیره ای در دو محور تهران – مشهد و تهران-یزد-کرمان شکل می گیرد . کویر مرکزی و بیابان های جنوب شرقی این منطقه را خالی از جمعیت و بخصوص جمعیت شهری بزرگ و متوسط نموده است . البته منطقه ساحل شرقی دریای مازندران مستثنی ست . در قسمت غربی ،به عکس توزیع متعادل تری از جمعیت مشاهده می کنیم که تا حدودی حالت کهکشانی دارند و اعضا هر جزء شبکه نسبتاً با مرکز جزءشبکه در ارتباط متقابل است هرچند از تسلط تهران و ارتباط با تهران در این مورد نیز نمی توان چشم پوشید .
با توجه به وضع موجود شبکه شهری معاصر از لحاظ فضایی جمعیتی و ارتباطات متقابل بین شهری دوران پیش سرمایه داری ایران، می توان در آن گسیختگی چشمگیری از لحاظ اندازه شهرها ، ارتباطات متقابل و غیره دید که حاصل تحولاتی در زمینه عملکردهای شهری ،استخراج مازاد اقتصادی محلی ،و بالاخره دگرگونی ساخت اشتغال است .
گسیختگی شبکه شهری در رابطه با تغییرات و تحول عملکردهای شهری
1- تغییرات در خدمات و مبادلات منطقه ای
2- تغییرات در زمینه ارتباطات
3- تغییر عملکرد حکومتی شهرها
4- تغییر عملکرد تولیدی
5-تغییر در عملکرد شهرهای زیارتی
