مبانی نظری و ادبیات تحقیق صبر

صبر در لغت به معنای شکیبایی و بردباری آمده است. در لغت نامه دهخدا برابر کلمه صبر چنین آمده است:"شکیبیدن، شکیبایی کردن، پاییدن، نقیض جزع؛ تصبر، خدا"(دهخدا،1330) وصبور نیز به معنای "صابر و شکیباست و آنکه جلدی نکند در انتقام"(همان منبع). لغت­نامه­های عربی، صبر را "حبس و نگه­داری"و"بازداشتن" نیز دانسته­اند.

صبر، واژه­ای است عربی که در لغت به معنای شکیبایی و خودداری است. این کلمه، بیان­کننده­ی حالتی است از پایداری و خودداری از هرگونه عمل نسنجیده­ای در مقابل سختی­ها، فشارها، مشکلات، مصیبت­ها و نوعی پایداری درونی است برای کنترل واکنش­های تند عصبی(تمری،1389).

همچنین صبر به امساک در تنگنا معنا شده است(صفورایی پاریزی،1389).

در اصطلاح علمای اخلاق، صبر عبارت است از ثبات و آرامش نفس در سختی­ها، بلایا، مصایب و پایداری و مقاومت در برابر آنها، به گونه­ای که از گشادگی خاطر و شادی و آرامشی که پیش از آن حوادث داشت بیرون نرود وزبان خود را از شکایت و اعضای خود را از حرکات ناهنجار نگاه دارد (صفورایی پاریزی،1389).

راغب (1362، به نقل از خوشحال دستجردی،1383) صبر را به وادار نمودن خود به آنچه عقل و دین اقتضا می­کند و بازداشتن خود از آنچه عقل و دین نهی می­کند، معنا کرده است.

ملااحمد نراقی(1376) در معراج سعادۀ چنین می­گوید: «مطلق صبر، عبارت است از مقاومت کردن نفس با هوا و هوس خود و ثبات قوه عاقله، که باعث دین است در مقابل قوه شهویه که باعث هوا و هوس است، زیرا پیوسته میان این دو جنگ و نزاع، قائم و حرب و جدال، واقع است.»

صبر، یک حالت و ملکه­ی نفسانی و درونی است که باعث می­شود انسان در مواجهه با مشکلات و گرفتاری­ها و اموری که مورد علاقه و پسندش نیست، جزع و بیتابی نکند و همچنین شکایت پیش مخلوقات خداوند ننماید (ایمانی،1388).

لازم به یادآوری است که منظور از صبر در دیدگاه اسلام، تحمل عجزآمیز نیست (حسین­ثابت، 1387). در حقیقت برخلاف آنچه عوام می­پندارند صبر به معنای به انتظار قضا و قدر الهی نشستن، بی­حرکتی و تلاش نکردن نیست؛ بلکه بیشتر به معنای مقاومت و ایستادگی در برابر هر آن چیزی است که بر انسان از بلایا و مصایب ناگوار آید. افراد صبور کسانی نیستند که در برابر ظلم ظالم، فزون­طلبی و تلخی و ناگواری مصیبت­ها تسلیم شوند، بلکه کسانی هستند که توان تحمل سختی­ها و مشکلات را دارند، بر خود مسلط هستند و از تعادل خارج نمی­شوند. اینان هنگام بروز یک مشکل، به خوبی می­اندیشند و به­موقع و به­اندازه اقدام می­کنند. پس نه صبر به معنای سکون و سکوت است و نه هر سکون و سکوتی نشانه بردباری است (همان منبع ).